همشهری آنلاین: پیکر پروانه معصومی پس از انتقال به تهران در امامزاده ابوطالب فرحزاد به خاک سپرده شد. پروانه معصومی نخستین حضورش در تلویزیون به دهه۶۰ برمی‌گردد. نخستین حضور معصومی در سریال «کوچک جنگلی» به کارگردانی بهروز افخمی بود؛ سریالی که سال۶۶ از تلویزیون پخش شد.بعد از چند سال با داوود میرباقری همکاری داشت و در سریال «امام‌علی»(ع) بازی کرد. معصومی نقش «هاجر» همسر مالک اشتر را در سریال بازی می‌کرد. وی در گفت‌وگویی درباره حضورش در این سریال عنوان کرده: «زمانی در این مجموعه حاضر شدم که همه سکانس‌های این مجموعه ضبط شده بود و در ادامه صحنه‌های مربوط به من فیلمبرداری شد که ضبط تمامی این سکانس‌ها ۱۰روز طول کشید.» «سوخته‌دلان» و «ایستگاه» از دیگر سریال‌هایی بودند که معصومی در اواخر دهه۷۰ بازی کرد و «مسافر ری» داوود میرباقری از دیگر آثار شناخته‌شده‌ای بود که او در آن به ایفای نقش پرداخت. دهه۸۰ جزو سال‌های پر کار معصومی در تلویزیون بود. دهه‌ای که با حضور در سریال «پلیس جوان» سیروس مقدم آغاز شد و با «ملکوت» محمدرضا آهنج به پایان رسید. او در این ۱۰سال در ۱۲سریال تلویزیونی بازی کرد که «یوسف پیامبر» فرج‌الله سلحشور شاخص‌ترین‌شان بود؛ سریالی که تکرارش، این شب‌ها از شبکه آی‌فیلم پخش می‌شود. همکاری با فریدون حسن‌پور، جمال شورجه، باشه آهنگر، شاهد احمدلو، عبدالحسن برزیده، رامبد جوان در این دهه دیده می‌شود.
حضور پروانه معصومی بعدها در سریال‌های مناسبتی بیشتر دیده شد که «ملکوت»، «راز پنهان»، «مثل هیچ‌کس» و... ازجمله آنهاست. در سال‌های اخیر حضور پروانه معصومی در تلویزیون کمتر شده بود. او سال۹۸ در سریال «شرایط خاص» وحید امیرخانی در نقش یک زن کارخانه‌دار بازی کرد؛ سریالی که به آنتن نوروز رسید و بعدتر و در سال۱۴۰۰ در سریال «در کنار پروانه‌ها» به ایفای نقش پرداخت؛ سریال ۳۱قسمتی به کارگردانی داریوش یاری که مهرماه۱۴۰۰ در شبکه۲ روی آنتن رفت.
پروانه معصومی چگونه از سینمای روشنفکری به سینمای جریان اصلی پیوست
از معدود بازیگران زن سینمای قبل از انقلاب‌که پس از پیروزی انقلاب اسلامی هم امکان فعالیت هنری یافت و قدر دید. پروانه معصومی در دهه ۵۰، بازیگر سینمای روشنفکری بود و به‌عنوان چهره‌ای بود که در آثار متفاوت و متمایز از سینمای جریان اصلی نقش‌آفرینی می‌کرد. به واسطه نقش‌های نجیبانه‌اش از معدود بازیگران زنی بود که در دهه۶۰ به حضورش در سینمای ایران تداوم بخشید.
تصویر زن ایرانی در دهه۵۰ با آنچه از زنان در فیلم‌های دهه ۶۰ به تصویر کشیده شد، به کل متفاوت بود. معصومی در دهه۵۰ بازیگر ثابت فیلم‌های بهرام بیضایی بود و با هژیر داریوش و منوچهر انور نیز همکاری می‌کرد. پرسونای بازیگری معصومی در دهه ۵۰، هیچ نسبتی با تصویر غالب بازیگران زن سینمای فارسی نداشت. به همان نسبت که «غریبه و مه» و «کلاغ» فاصله‌ای بعید با محصولات سینمای فارسی و حتی با بخشی از فیلم‌های منسوب به جریان موج نو داشت، نقش‌های معصومی هم بی‌ربط به زنان سینمای فارسی بود. «رگبار» به‌واسطه بیان ملموس و قصه‌گویی کلاسیکش، در قیاس با فضای انتزاعی مثلا «غریبه و مه» بیشترین شهرت را برای پروانه معصومی به ارمغان آورد. همکاری‌های بعدی معصومی و بیضایی، خیلی دیده نشد.«غریبه و مه» پس از حضور در جشنواره جهانی تهران، در اکران عمومی با استقبال مواجه نشد. فیلم «کلاغ» هم آبان۱۳۵۷ در شرایطی اکران شد که چند روز بعد سینماها در جریان رخدادهای انقلاب، تعطیل شدند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در فاصله سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۲ تکلیف سینمای ایران نامعلوم بود و تغییر گسترده و مداوم مدیران سینمایی هم به این بلاتکلیفی دامن می‌زد. در آن سال‌ها یکی از پرسش‌های اصلی فیلمسازان این بود که چگونه باید زنان را در فیلم‌ها به تصویر کشید؟
مثال معروف این بلاتکلیفی و پرسش هم فیلم «سفیر» ساخته فریبرز صالح است که نه‌تنها هیچ بازیگر زنی نداشت که در صحنه‌های بازار کوفه‌حضور داشته باشد حتی در لانگ‌شات‌هم خبری از زنان نبود. ابهام و بلاتکلیفی درباره تصویر زن در سینمای ایران فقط منحصر به فیلمسازان نبود و حتی مدیران هم تصویر روشنی از این ماجرا در ذهن نداشتند. احتمالا به همین دلیل تا جشنواره چهارم فیلم فجر، جایزه بهترین بازیگر زن اهدا نمی‌شد. در سومین جشنواره فیلم فجر، پروانه معصومی برای بازی در فیلم «گل‌های داوودی» لوح زرین بهترین بازیگر را گرفت و نامش به‌عنوان نخستین زنی که جایزه جشنواره فجر را گرفته ثبت شد. این دورانی است که پروانه معصومی تبدیل به پرکارترین بازیگر زن سینمای ایران شده بود و با فیلمسازان بسیاری همکاری می‌کرد؛ از کارگردان‌های سینمای روشنفکری قبل از انقلاب چون جلال مقدم و ناصر تقوایی تا سینماگران نسل انقلاب مانند رسول صدرعاملی و سیامک شایقی. دهه ۶۰ دهه درخشش پروانه معصومی به‌عنوان بازیگر سینمای جریان اصلی بود. تنوع نقش‌هایش در این سال‌ها کمتر مورد اشاره قرار گرفته است. مثلا میان نقش‌آفرینی معروفش در ملودرام پرفروش «گل‌های داوودی» به مادری نگران تا «راه دوم » حمید رخشانی، یکی از متفاوت‌ترین ملودرام‌های دهه۶۰، به‌عنوان زن متعلق به طبقه متوسط شهری که با همسرش اختلاف دارد، فاصله زیادی بود. سال۱۳۶۶ و در ششمین جشنواره فیلم فجر پروانه معصومی برای دومین بار جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن‌فیلم های «جهیزیه برای رباب» و «شکوه زندگی» را برد. برای ۲نقشی که تفاوت‌های محسوسی با یکدیگر داشتند.
جهیزیه برای رباب ساخته سیامک شایقی فیلم رئالیستی محبوب منتقدان دهه۶۰ و شکوه زندگی به کارگردانی حسن محمدزاده، ملودرامی تجاری بود. از نقش‌های مهم معصومی در این سال‌ها جز «ناخدا خورشید» تقوایی که از بهترین‌های سینمای پس از انقلاب است، باید به «خارج از محدوده» بنی‌اعتماد اشاره کرد.«طوبی» خسرو ملکان فیلمی که با محوریت حضور زن شکل گرفته بود و حضور معصومی در آن پررنگ بود، موفقیتی در گیشه نیافت.
«سال‌های خاکستر» و «تماس» آخرین فیلم‌های معصومی در دهه ۶۰ بودند که در فیلم تماس، معصومی علاوه بر بازیگری، طراحی صحنه و لباس فیلم را هم بر عهده داشت. پایان دهه۶۰ پایان دوران پرکاری معصومی در سینمای ایران بود.
در ابتدای دهه ۷۰ در «ناصرالدین شاه اکتور سینما» به نقطه آغاز دوران شهرت و فعالیت حرفه‌ای‌اش بازگشت و نقش آتیه فیلم «رگبار» را بازآفرینی کرد. از دهه ۷۰پروانه معصومی از بازیگر سینما به بازیگر سریال‌های تلویزیونی تغییر مسیر داد. تعداد فیلم‌های سینمایی‌اش به مرور کمتر و کمتر شد و بیشتر از پرده سینما روی آنتن تلویزیون دیده شد.
نظر شما